Hulpstoffen in Supplementen

Wat zijn hulpstoffen? | Soorten hulpstoffen | Kleurstoffen en smaakstoffen | Waarom worden hulpstoffen gebruikt? | Veelvoorkomende hulpstoffen en hun functie.

Wat zijn hulpstoffen?

Voedingssupplementen spelen een steeds grotere rol in onze dagelijkse voeding. Veel mensen gebruiken ze om tekorten aan te vullen of hun gezondheid te ondersteunen. Naast de werkzame stoffen bevatten deze supplementen echter ook hulpstoffen. Maar wat zijn hulpstoffen precies, waarom worden ze gebruikt en zijn ze veilig? In dit artikel bespreken we alles wat je moet weten over hulpstoffen in supplementen. Hulpstoffen, ook wel excipiënten genoemd, zijn inactieve ingrediënten die worden toegevoegd aan supplementen om verschillende redenen. Ze dienen onder andere als vulmiddel, conserveringsmiddel, stabilisator of smeermiddel. Ondanks dat ze geen directe voedingswaarde hebben, zijn ze belangrijk voor de kwaliteit en effectiviteit van het supplement.

Soorten hulpstoffen

Hulpstoffen spelen een belangrijke rol in voedingssupplementen. Ze worden toegevoegd om de stabiliteit, houdbaarheid en gebruiksvriendelijkheid van het product te verbeteren. We gaan nu dieper in op de verschillende soorten hulpstoffen en hun functies.

Vulstoffen

Vulstoffen worden gebruikt om capsules of tabletten op te vullen wanneer de werkzame stof zelf niet voldoende volume heeft. Dit zorgt ervoor dat de dosering consistent blijft en dat de tablet of capsule makkelijk in te nemen is. Veelgebruikte vulstoffen zijn microkristallijne cellulose, lactose en rijstmeel.

Bindmiddelen

Bindmiddelen zorgen ervoor dat de ingrediënten in een supplement goed aan elkaar hechten, zodat de tablet stevig blijft en niet uit elkaar valt. Zonder bindmiddelen zouden veel supplementen tijdens het productieproces of bij inname verkruimelen. Voorbeelden van bindmiddelen zijn povidon, zetmeel en gelatine.

Glansmiddelen

Glansmiddelen worden toegevoegd om supplementen een gladde, aantrekkelijke afwerking te geven. Dit helpt bij de presentatie en het zal de slikbaarheid verbeteren. Veelgebruikte glansmiddelen zijn bijenwas en carnaubawas.

Smeermiddelen

Smeermiddelen spelen een belangrijke rol in het productieproces. Ze voorkomen dat tabletten of capsules aan de machines blijven kleven, wat zorgt voor een efficiënte productie. Veelgebruikte smeermiddelen zijn magnesiumstearaat en stearinezuur.

Kleurstoffen en smaakstoffen

Kleurstoffen en smaakstoffen worden toegevoegd om de visuele aantrekkelijkheid en smaak van het supplement te verbeteren. Dit is vooral belangrijk bij kauwtabletten en vloeibare supplementen. Natuurlijke kleurstoffen zoals bietensappoeder en kurkuma worden steeds populairder als alternatief voor synthetische kleurstoffen.

Conserveringsmiddelen

Conserveringsmiddelen verlengen de houdbaarheid van supplementen door de groei van bacteriën en schimmels te remmen. Dit is vooral belangrijk in vloeibare supplementen en capsules die vochtgevoelig zijn. Veelgebruikte conserveringsmiddelen zijn natriumbenzoaat en kaliumsorbaat.

Emulgatoren en stabilisatoren

Deze stoffen helpen om de ingrediënten in een supplement gelijkmatig te verdelen, zodat de werkzame stoffen niet scheiden of klonteren. Dit is vooral belangrijk in vloeibare en poedervormige supplementen. Voorbeelden zijn lecithine en xanthaangom.

Zoetstoffen

Zoetstoffen worden vaak toegevoegd aan supplementen om de smaak te verbeteren, vooral in kauwtabletten en vloeibare producten. Dit maakt de inname aangenamer, vooral voor kinderen. Voorbeelden van zoetstoffen zijn sorbitol, xylitol en stevia.

Waarom worden hulpstoffen gebruikt?

Hulpstoffen worden niet zomaar toegevoegd. Ze spelen een belangrijke rol bij de productie, houdbaarheid en bruikbaarheid van supplementen. Hiervoor zijn een aantal belangrijke redenen, namelijk:

• Productieproces: Zonder hulpstoffen zouden supplementen moeilijk te produceren zijn. Sommige poeders zijn bijvoorbeeld te plakkerig of te droog om goed te verwerken. Hulpstoffen helpen bij het mengen, binden en persen van tabletten of het vullen van capsules.
• Stabiliteit: Sommige vitamines en mineralen zijn gevoelig voor vocht en zuurstof. Hulpstoffen kunnen helpen om ze te stabiliseren en te beschermen tegen degradatie. Dit is vooral belangrijk bij stoffen zoals vitamine C en omega 3-vetzuren, die snel kunnen oxideren.
• Dosering en consistentie: Ze zorgen ervoor dat elke tablet of capsule dezelfde hoeveelheid werkzame stof bevat. Zonder hulpstoffen kunnen de actieve ingrediënten ongelijk verdeeld raken, wat kan leiden tot variaties in de effectiviteit.
• Gemak van inname: Sommige supplementen zouden onaangenaam smaken of ruiken zonder smaakstoffen en zoetstoffen. Dit is vooral relevant bij kauwtabletten, siropen en poeders die opgelost worden in water.

Welke hulpstoffen worden vaak gebruikt?

Er zijn verschillende soorten hulpstoffen, ze hebben ieder een eigen functie. Dit leggen we je nu verder uit:

• Vulstoffen: Deze worden toegevoegd om capsules of tabletten een geschikt formaat te geven. Veelgebruikte vulstoffen zijn microkristallijne cellulose en maltodextrine.
• Antiklontermiddelen: Voorkomen dat poeders samenklonteren tijdens de productie. Veelgebruikte antiklontermiddelen zijn magnesiumstearaat en siliciumdioxide.
• Bindmiddelen: Helpen om tabletten bij elkaar te houden en zorgen voor een stevige structuur. Povidon en cellulose zijn veelvoorkomende bindmiddelen.
• Smaak- en zoetstoffen: Verbeteren de smaak van supplementen, vooral bij kauwtabletten en vloeibare formules. Stevia en sorbitol zijn populaire zoetstoffen.
• Coatings: Worden gebruikt om tabletten gemakkelijker door te slikken en om een bittere smaak te maskeren. HPMC (hydroxypropylmethylcellulose) wordt vaak gebruikt als coatingmateriaal.

Veelvoorkomende hulpstoffen en hun functie

We gaan nu dieper in op de meest gebruikte hulpstoffen in supplementen en hun functie.

• Microkristallijne Cellulose (MCC) is een veelgebruikt vul- en bindmiddel dat afkomstig is van plantaardige celwanden. Het helpt bij de stabiliteit en structuur van tabletten. Daarnaast draagt MCC bij aan een gecontroleerde afgifte van de werkzame stoffen en kan het de biologische beschikbaarheid verbeteren.
• Magnesiumstearaat is een smeermiddel dat voorkomt dat tabletten en capsules aan machines blijven plakken tijdens de productie. Het kan ook helpen bij de opname van vetoplosbare stoffen. Ondanks de vele voordelen is er discussie over de invloed van magnesiumstearaat op de opname van bepaalde voedingsstoffen, maar de hoeveelheden die in supplementen worden gebruikt, zijn doorgaans veilig.
• Siliciumdioxide is een antiklontermiddel dat helpt om poeders droog en vrij stromend te houden. Hierdoor wordt de houdbaarheid verbeterd en blijft de dosering consistent. Siliciumdioxide komt van nature voor in bepaalde voedingsmiddelen en wordt als veilig beschouwd.
• Gelatine wordt vaak gebruikt in capsules, afkomstig van dierlijk collageen. Voor vegetariërs en veganisten worden alternatieven zoals hydroxypropylmethylcellulose (HPMC) gebruikt. Gelatine draagt bij aan de stevigheid en oplosbaarheid van capsules en speelt een rol bij de gecontroleerde afgifte van werkzame stoffen.
• Maltodextrine is een vulmiddel en verdikkingsmiddel dat meestal wordt gewonnen uit maïs, rijst of aardappelen. Maltodextrine wordt gemakkelijk opgenomen door het lichaam en kan de opname van andere voedingsstoffen bevorderen. Het wordt ook vaak gebruikt als drager voor poedervormige supplementen.
• Sorbitol is een zoetstof die wordt gebruikt in kauwbare en vloeibare supplementen. Kan in hoge doses een laxerend effect hebben. Sorbitol helpt bij het verbeteren van de smaak en textuur van producten, waardoor supplementen aangenamer worden om in te nemen.
• Titaniumdioxide is een kleurstof die supplementen een witte of ondoorzichtige kleur geeft. De veiligheid van titaniumdioxide staat de laatste jaren ter discussie. In sommige landen wordt het gebruik ervan beperkt of verboden in voedingsproducten vanwege mogelijke gezondheidsrisico's bij langdurige blootstelling.
• Natriumbenzoaat is een conserveermiddel dat helpt om bacteriën en schimmels te voorkomen in vloeibare supplementen. Dit draagt bij aan de houdbaarheid en veiligheid van het product. Natriumbenzoaat wordt vaak gecombineerd met andere conserveermiddelen zoals kaliumsorbaat voor een bredere antimicrobiële werking.
• Stearinezuur is een vetzuur dat wordt gebruikt als smeermiddel en stabilisator in supplementen. Het helpt bij de productie van tabletten en capsules en voorkomt dat ingrediënten aan machines blijven kleven. Daarnaast kan het de afgifte van werkzame stoffen beïnvloeden.
• Ascorbinezuur (Vitamine C) wordt vaak toegevoegd als antioxidant om oxidatie van actieve ingrediënten te voorkomen. Dit helpt om de effectiviteit van supplementen te behouden en de houdbaarheid te verlengen.
• Gommen worden gebruikt als verdikkingsmiddelen en stabilisatoren in vloeibare supplementen. Ze dragen bij aan de viscositeit en consistentie van het product en helpen bij het voorkomen van klontering
• Lecithine is een emulgator die helpt bij het mengen van vetten en water. Lecithine kan afkomstig zijn van soja of zonnebloemen en wordt gebruikt om de opname van vetoplosbare vitamines te verbeteren.
• Croscarmellosenatrium is een superdesintegrant die ervoor zorgt dat tabletten snel uiteen vallen in de maag, waardoor de werkzame stoffen beter en sneller worden opgenomen.
• Sucralose en aspartaam, het zijn zoetstoffen die worden gebruikt om de smaak van supplementen te verbeteren. Ze worden vaak aangetroffen in suikervrije formuleringen en sportvoedingsproducten.
• Kaliumsorbaat is een conserveermiddel dat de groei van gisten en schimmels voorkomt. Het wordt vaak gebruikt in combinatie met natriumbenzoaat voor een bredere bescherming tegen microbiële groei.

Zijn hulpstoffen veilig?

De meeste hulpstoffen worden als veilig beschouwd en zijn goedgekeurd door regelgevende instanties zoals de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) en de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA). Echter, sommige hulpstoffen roepen vragen op over hun lange termijn effecten.

Bekende hulpstoffen en hun mogelijke risico’s

• Titaniumdioxide: De EFSA heeft in 2021 verklaard dat titaniumdioxide mogelijk niet langer veilig is als voedingsadditief vanwege zorgen over DNA-schade. Dit additief wordt vaak gebruikt als kleurstof in snoep, kauwgom en bakkerijproducten. Onderzoek suggereert dat nanodeeltjes van titaniumdioxide de darmbarrière kunnen passeren en zo een risico kunnen vormen voor de gezondheid. Daarom hebben sommige landen, waaronder Frankrijk, het gebruik van dit additief verboden in voedselproducten.
• Maltodextrine: Dit is een zetmeelderivaat dat wordt gebruikt als vulstof en verdikkingsmiddel in verschillende voedingsmiddelen. Het kan de bloedsuikerspiegel snel verhogen omdat het een hoge glycemische index heeft. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat het de samenstelling van de darmflora kan beïnvloeden door de groei van schadelijke bacteriën te bevorderen, wat mogelijk leidt tot darmontstekingen en een verzwakt immuunsysteem.
• Magnesiumstearaat: Dit additief wordt vaak gebruikt als antiklontermiddel in voedingssupplementen en farmaceutische producten. Sommige mensen beweren dat het de opname van voedingsstoffen kan verminderen, maar wetenschappelijk onderzoek heeft hier weinig bewijs voor gevonden. In normale hoeveelheden lijkt magnesiumstearaat geen schadelijke effecten te hebben, maar er blijft discussie bestaan over de noodzaak van het gebruik ervan in voedingsproducten.

Andere controversiële hulpstoffen

Aspartaam is een veelgebruikte kunstmatige zoetstof die in de loop der jaren onder vuur is komen te liggen. Carrageen is een verdikkingsmiddel dat wordt gewonnen uit rood zeewier en vaak wordt gebruikt in zuivelvrije melkproducten en vleesvervangers. Sommige studies suggereren dat carrageen ontstekingsreacties in de darm kan veroorzaken, maar de meningen hierover zijn verdeeld. Natriumnitriet wordt vaak gebruikt als conserveermiddel in bewerkt vlees zoals worst en ham.

Natuurlijke versus synthetische hulpstoffen

Sommige supplementenmerken adverteren met "natuurlijke" hulpstoffen, terwijl andere synthetische varianten gebruiken. Hier is geen eenduidige regel voor wat beter is, maar sommige mensen geven de voorkeur aan natuurlijke hulpstoffen vanwege zorgen over kunstmatige additieven. Voorbeelden van natuurlijke hulpstoffen zijn:

• Arabische gom (bindmiddel)
• Rijstmeel (vulstof)
• Cacaoboter (smeermiddel)
• Bijenwas (glansmiddel)

Hoe herken je hulpstoffen op etiketten?

Hulpstoffen worden vaak vermeld onder "overige ingrediënten" of "hulpmiddelen" op de verpakking. Soms worden ze aangeduid met een E-nummer, zoals:

• E460 (Microkristallijne cellulose)
• E470b (Magnesiumstearaat)
• E551 (Siliciumdioxide)

Consumenten die bezorgd zijn over bepaalde hulpstoffen kunnen kiezen voor supplementen met een "clean label". Dit betekent dat het product minder of geen synthetische additieven bevat en vaak natuurlijke alternatieven gebruikt. Het lezen en begrijpen van etiketten kan helpen bij het maken van een bewuste keuze voor supplementen die aansluiten bij persoonlijke voorkeuren en gezondheidsoverwegingen. Hulpstoffen spelen een belangrijke rol in de productie en stabiliteit van supplementen. Als consument is het belangrijk om etiketten zorgvuldig te lezen en goed geïnformeerde keuzes te maken. Door bewuster te zijn van wat in je supplementen zit, kun je beter afwegen welke producten het beste bij jouw behoeften passen.

De aangeboden informatie wordt door onze redactie verworven, geschreven en verwerkt in samenwerking met een netwerk van professionele tekstschrijvers en deskundige bronnen. Neem bij complicaties contact op met een deskundige. Een gezonde levensstijl en een evenwichtige en gevarieerde voeding zijn belangrijk. Een voedingssupplement is geen vervanging voor een gevarieerde voeding.
Bron: Redactie, https://www.ivg-info.nl/voedingssupplementen/veiligheid-van-additieven-of-e-nummers-in-voedingssupplementen/